2006 Mart ayında TAI ile Savunma Sanayi Müsteşarlığı (SSM) arasında
imzalanan Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı (TBTEU) geliştirme programı ile
doğdu HÜRKUŞ. Projede özgün bir eğitim uçağının prototipinin tasarlanması,
geliştirilmesi, test ve doğrulanmasının yapılması, üretim ve sertifikasyonunun
gerçekleştirilmesi amaçlandı. Altı yıl gibi kısa bir süre içerisinde Hürkuş
Ürün Müdürü Aylin Ararat öncülüğünde, tasarımdan sorumlu 50, üretimden sorumlu 50
mühendis ve 350 teknisyenin özverili çalışmalarıyla, 2012 yılı Haziran ayında sahneye
çıktı HÜRKUŞ. Motor ve bazı küçük parçaları hariç tüm akşamların yerli
imalatçılar ile işbirliği yapılarak gerçekleştirilen proje yaklaşık 150 milyon
dolara mâl oldu.[1]
HÜRKUŞ’u teknik açıdan yakından inceleyim;
Uçak dizaynında en kritik aşamayı kanat tasarımı oluşturuyor. TAI
mühendisleri projede farklı bir dizayna imza attı. Bilgisayar ortamında ölçüm
değerlerinin ardından İsviçre’de RUAG tesislerine rüzgâr tüneli testleri
gerçekleştirildi. Yüksek performans burada kanıtlandı. Uçaktaki ‘flowler’ tipi
flap, kanat alanını genişletirken düşük süratlerde havada rahatlıkla
tutunmasını sağlayacak.[3]
Sınıfındaki uçaklar arasında Hürkuş 1600
beygirlik Pratt&Whitney PT6 serisi motoruyla en güçlüsü olacak. 5 palli
Hartzell pervane, bu gücün yüksek performansla kullanılmasını sağlayacak. Toplam
3.2 ton ağırlığındaki uçağa jet performansı sunacak. [3]
TAI mühendisleri, Hava Kuvvetleri’ndeki
öğretmenlerle birlikte bu uçağın kokpitini tasarladı. Arkada oturan öğretmen
pilot, öndeki öğrencinin kaskı üzerinden aşağıya doğru 5 dereceyle bakabiliyor.
İnişte pilotlara mükemmel görüş alanı sunuyor. Uçağın üzerinde 104 bakım kapağı
var. Teknisyenler uçağın ana parçalarını sökmeden her türlü bakımı bu
kapaklardan yapabilecek.[3]
Uçakların bazı küçük parçaları dışında tamamı
yerli üretim. Hürkuş'un malzemeleri dışında yazılımı da tamamen Türk
mühendisleri tarafından yapıldı. İki kişilik eğitim uçağı Hürkuş'un maksimum
hızı ise saatte 574 kilometre.[4]Perdövites hızı (iniş konfigürasyonu) 143
km/sa olan Hürkuş'un maksimum tırmanma hızı ise deniz seviyesinde 22 m/s olarak
belirtiliyor. Azami servis irtifasının 10 bin 577 kilometre olduğu kaydedilen
Hürkuş'un, 15 bin ft'de maksimum havada kalma süresi ise 4 saat 15
dakika. Yine 15 bin ft'de 1478 km gidebilen Hürkuş, deniz seviyesinde 489 metre
kalkış mesafesine sahip. [5]
Tasarımı ve testleri devam eden Hürkuş’un 4-5 ay sürecek yer
testlerinin ardından metal yorulma ve titreşim testleri yapılacak. Ardından
Mart 2013 itibari ile sertifika alınacak. Uçağın en geç Nisan 2013’te uçması
planlanıyor. [1]
Uçuş testlerine başlaması beklenen Hürkuş-A dan sonra sırada B ve
C versiyonlarının üretimi planlanıyor. Sertifikasyon sürecinin tamamlanmasının
ardından HÜRKUŞ-A’nın seri üretime başlaması bekleniyor. Askeri eğitim uçağı
olarak tasarlanan ve tamamen sayısal bir kokpit tasarısına sahip olan HÜRKUŞ-B’nin
2013 yılında, silahlandırılmış olarak yakın hava desteği gibi görevleri icra
edebilecek HÜRKUŞ-C’nin ise 2015 yılında tamamlanası planlanıyor.[6]
Bu teknik bakışın ardından havacılığa meraklı biri olarak yaptığım
gözlem ise şudur,
Türkiye’nin havacılık sektöründeki hedeflerine ışık tutar nitelikte ki bu
adım maalesef görsel medyada sadece Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın
konuşmasıyla kendine yer edinebildi. Görsel ve yazılı medyada böyle büyük bir
adımda emeği geçen kişilerin görüş ve düşüncelerine yer verilmesi etik olmayan
bir davranış oldu. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın konuşma metni de HÜRKUŞ ve
Türk havacılığında ziyade Suriye ile yaşanan jet krizinin gölgesinde kalan bir
konuşma idi.
Açılış töreni sırasında ANKA tarafından çekilen görüntülerin yayınlanması ise Türkiye'nin insansız hava aracı projesi kapsamındaki hedeflerine yönelik umut verici bir gelişme oldu.
Türkiye'nin gelecekteki sivil ve askeri uçak tasarımlarında HÜRKUŞ'ta kullanılan Kanadalı motor üreticisi Pratt&Whitney turboprob jet motorlarının yerine ülkemizdeki bu alanda hizmet veren Tusaş Engine Industry (TEI) tarafından üretilecek jet motorların kullanılmasını temenni ediyorum.
Türkiye'nin gelecekteki sivil ve askeri uçak tasarımlarında HÜRKUŞ'ta kullanılan Kanadalı motor üreticisi Pratt&Whitney turboprob jet motorlarının yerine ülkemizdeki bu alanda hizmet veren Tusaş Engine Industry (TEI) tarafından üretilecek jet motorların kullanılmasını temenni ediyorum.
Mustafa Kemal Atatürk’ün “İstikbal göklerdedir" değişiyle
gösterdiği hedefe odaklanmış ve havacılık tarihimizin dönüm noktalarından
birine imza atan TAI mühendis ve teknikerlerine şükran borçluyuz.
Kürşat DURMAZ.
6)Sünnetçi İ.,2011,Türk Hava Kuvvetleri Yarınlarını Tanımlıyor, Savunma
ve Havacılık Dergisi 25nci Yıl Özel Sayısı, cilt 25/147(sayı 2011/05): Sayfa
no: 147.
