Hürkuş'a Bakış

2006 Mart ayında TAI ile Savunma Sanayi Müsteşarlığı (SSM) arasında imzalanan Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı (TBTEU) geliştirme programı ile doğdu HÜRKUŞ. Projede özgün bir eğitim uçağının prototipinin tasarlanması, geliştirilmesi, test ve doğrulanmasının yapılması, üretim ve sertifikasyonunun gerçekleştirilmesi amaçlandı. Altı yıl gibi kısa bir süre içerisinde Hürkuş Ürün Müdürü Aylin Ararat öncülüğünde, tasarımdan sorumlu 50, üretimden sorumlu 50 mühendis ve 350 teknisyenin özverili çalışmalarıyla, 2012 yılı Haziran ayında sahneye çıktı HÜRKUŞ. Motor ve bazı küçük parçaları hariç tüm akşamların yerli imalatçılar ile işbirliği yapılarak gerçekleştirilen proje yaklaşık 150 milyon dolara mâl oldu.[1]

 Proje ile birlikte pilot Vecihi Hürkuş’un 1930 yılında Kadıköy’de bir keresteci dükkanını kiralayarak attığı adımla ilk Türk sivil uçağını üreten Türkiye, 82 yıl sonra havacılık enstitüsünde bir kilometre taşının daha geride bırakıldığı projeye[2] layık olduğu üzere Vecihi Hürkuş’un adını verdi.

HÜRKUŞ’u teknik açıdan yakından inceleyim;

Uçak dizaynında en kritik aşamayı kanat tasarımı oluşturuyor. TAI mühendisleri projede farklı bir dizayna imza attı. Bilgisayar ortamında ölçüm değerlerinin ardından İsviçre’de RUAG tesislerine rüzgâr tüneli testleri gerçekleştirildi. Yüksek performans burada kanıtlandı. Uçaktaki ‘flowler’ tipi flap, kanat alanını genişletirken düşük süratlerde havada rahatlıkla tutunmasını sağlayacak.[3]

Sınıfındaki uçaklar arasında Hürkuş 1600 beygirlik Pratt&Whitney PT6 serisi motoruyla en güçlüsü olacak. 5 palli Hartzell pervane, bu gücün yüksek performansla kullanılmasını sağlayacak. Toplam 3.2 ton ağırlığındaki uçağa jet performansı sunacak. [3]

TAI mühendisleri, Hava Kuvvetleri’ndeki öğretmenlerle birlikte bu uçağın kokpitini tasarladı. Arkada oturan öğretmen pilot, öndeki öğrencinin kaskı üzerinden aşağıya doğru 5 dereceyle bakabiliyor. İnişte pilotlara mükemmel görüş alanı sunuyor. Uçağın üzerinde 104 bakım kapağı var. Teknisyenler uçağın ana parçalarını sökmeden her türlü bakımı bu kapaklardan yapabilecek.[3]

Uçakların bazı küçük parçaları dışında tamamı yerli üretim. Hürkuş'un malzemeleri dışında yazılımı da tamamen Türk mühendisleri tarafından yapıldı. İki kişilik eğitim uçağı Hürkuş'un maksimum hızı ise saatte 574 kilometre.[4]Perdövites hızı (iniş konfigürasyonu) 143 km/sa olan Hürkuş'un maksimum tırmanma hızı ise deniz seviyesinde 22 m/s olarak belirtiliyor. Azami servis irtifasının 10 bin 577 kilometre olduğu kaydedilen Hürkuş'un, 15 bin ft'de maksimum havada kalma süresi ise 4 saat 15 dakika. Yine 15 bin ft'de 1478 km gidebilen Hürkuş, deniz seviyesinde 489 metre kalkış mesafesine sahip. [5]

Tasarımı ve testleri devam eden Hürkuş’un 4-5 ay sürecek yer testlerinin ardından metal yorulma ve titreşim testleri yapılacak. Ardından Mart 2013 itibari ile sertifika alınacak. Uçağın en geç Nisan 2013’te uçması planlanıyor. [1]

Uçuş testlerine başlaması beklenen Hürkuş-A dan sonra sırada B ve C versiyonlarının üretimi planlanıyor. Sertifikasyon sürecinin tamamlanmasının ardından HÜRKUŞ-A’nın seri üretime başlaması bekleniyor. Askeri eğitim uçağı olarak tasarlanan ve tamamen sayısal bir kokpit tasarısına sahip olan HÜRKUŞ-B’nin 2013 yılında, silahlandırılmış olarak yakın hava desteği gibi görevleri icra edebilecek HÜRKUŞ-C’nin ise 2015 yılında tamamlanası planlanıyor.[6]

Bu teknik bakışın ardından havacılığa meraklı biri olarak yaptığım gözlem ise şudur,

Türkiye’nin havacılık sektöründeki hedeflerine ışık tutar nitelikte ki bu adım maalesef görsel medyada sadece Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın konuşmasıyla kendine yer edinebildi. Görsel ve yazılı medyada böyle büyük bir adımda emeği geçen kişilerin görüş ve düşüncelerine yer verilmesi etik olmayan bir davranış oldu. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın konuşma metni de HÜRKUŞ ve Türk havacılığında ziyade Suriye ile yaşanan jet krizinin gölgesinde kalan bir konuşma idi.

Açılış töreni sırasında ANKA tarafından çekilen görüntülerin yayınlanması ise Türkiye'nin insansız hava aracı projesi kapsamındaki hedeflerine yönelik umut verici bir gelişme oldu.


Türkiye'nin gelecekteki sivil ve askeri uçak tasarımlarında HÜRKUŞ'ta kullanılan Kanadalı  motor üreticisi Pratt&Whitney turboprob jet motorlarının yerine ülkemizdeki  bu alanda hizmet veren Tusaş Engine Industry (TEI) tarafından üretilecek jet motorların kullanılmasını temenni ediyorum.

Mustafa Kemal Atatürk’ün “İstikbal göklerdedir" değişiyle gösterdiği hedefe odaklanmış ve havacılık tarihimizin dönüm noktalarından birine imza atan TAI mühendis ve teknikerlerine şükran borçluyuz.

Kürşat DURMAZ.

 Kaynaklar

1)http://www.trthaber.com/haber/gundem/hurkus-hangardan-cikti-46336.html

2)http://www.haber7.com/ekonomi/haber/896405-82-yil-sonra-gerceklesen-hurkus-hayali

3)http://piyasanet.hurriyet.com.tr/haberler/HURKUShangardanckt/?storyId=82218&goToHomePageParam=true&siteLanguage=en

4)http://www.posta.com.tr/ekonomi/HaberDetay/-Hurkus--hangardan-Basbakan-ile-cikti.htm?ArticleID=127286

5)http://ekonomi.milliyet.com.tr/ilk-yerli-ucak-hurkus-1-milyon-saatte-tasarlandi/ekonomi/ekonomidetay/27.06.2012/1559652/default.htm

6)Sünnetçi İ.,2011,Türk Hava Kuvvetleri Yarınlarını Tanımlıyor, Savunma ve Havacılık Dergisi 25nci Yıl Özel Sayısı, cilt 25/147(sayı 2011/05): Sayfa no: 147.